Podgorica, (MINA-BUSINESS) - Osnovnu karakteristiku javnih finansija u Crnoj Gori predstavlja saopštavanje podataka o popunjenosti Budžeta Republike u odnosu na planirane prihode. Kako je saopšteno iz Ministarstva finansija u prvih sedam mjeseci ove godine ostvareno je 93 odsto planiranih prihoda u iznosu od 173 miliona EUR. Popunjenosti budžeta pogodovali su uvoðenje poreza na dodatu vrijednost i sezonski karakter turistièkih prihoda. U odnosu na planirane velièine pad bilježi porez na dohodak i tranzitni prihodi, što se djelimièno kompenzira prihodima koji se ostvaruju iz programa legalizacije radnih mjesta. Prihodi od privatizacije su i ove godine evidentni (prodaja državnog vlasništva u Montenegrobanci) što je uz prikazivanje prihoda ostvarenih prošlogodišnjom prodajom akcija Jugopetrola dovelo i do rebalansa ovogodišnjeg budžeta za gotovo 20 miliona EUR. Ipak, kriza likvidnosti i dalje postoji što se vidi i po kamatnim stopama po kojima se na finansijskom tržištu prodaju državni zapisi. Naime, na aukcijama u avgustu preovlaðujuæe kamatne stope su iznosile oko 11 odsto što je iznad projektovane stope inflacije (8,5 odsto na godišnjem nivou) i znatno veæe od kamatnih stopa na EURIBOR (referentna kamatna stopa za EUR na meðunarodnom finansijskom tržištu) koja se kreæe u rasponu od 2,8 do 3,2 odsto u zavisnosti od roka dospijeæa. U vezi sa javnim finansijama avgust je obilježila i polemika da li je Crna Gora u bankrotu. Sudeæi prema informacijama koje dolaze iz Ministarstva finansija o ažurnoj otplati dospjelih inostranih obaveza moglo bi se zakljuèiti da nije, ali analizom budžetskih prihoda izveo bi se suprotan zakljuèak. Naime, dobar dio budžetskih priliva potièe od prodaje državne imovine (vlasništvo u Jugopetrolu, Montenegrobanci i sl.) koje predstavljaju jednokratne i neobnovljive prihode. Sa druge strane, evidentna je i strana pomoæ budžetu od donatora pa se može zakljuèiti da je, uz apstrahovanje ovih prihoda, budžet u ozbiljnom deficitu. Ako se tome doda i èinjenica da aktivnija otplata inostranih zaduženja još nije poèela, veæ æe ona znaèajno optereæivati budžete narednih godina, lako se izvlaèi zakljuèak da æe poresko optereæenje narednih godina biti drugaèije prerasporeðeno, posebno imajuæi u vidu smanjivanje prihoda od donacija. Zbog opasnosti od totalnog bankrota u narednim godinama nameæe se nužnim racionalizacija državne potrošnje. Bankarsko tržište obilježila je najava ponude hipotekarnih stambenih kredita. U odnosu na postojeæu ponudu stambenih kredita sa srednjeroènim dospijeæem koji uglavnom mogu biti korišæeni za adaptiranje i dogradnju postojeæih stanova, najava nove ponude pojedinih banaka pripremana je za kupovinu novih stanova. Prema najavama, rokovi dospijeæa su od 10 do 15 godina sa kamatnim stopama izmeðu devet i 11 odsto na godišnjem novou. Potencijalnim zajmotražiocima ponuðena je moguænost da u zatvaranju finansijske konstrukcije za kupovinu stana koriste sopstveno uèešæe. Takva konstrukcija biæe dostupna samo malom broju potencijalnih zajmotražioca imajuæi u vidu slabu kupovnu moæ stanovništva, nizak štedni potencijal i prosjeènu cijenu stanova kod nas. U cilju obezbjeðivanja kvalitetnih hipotekarnih stambenih kredita sa adekvatnim rokovima otplate 20 do 30 godina, jednocifrenim godišnjim kamatnim stopama i odgovarajuæim odnosom primanja i kreditnog anuiteta korisnika kredita nameæe se nužnim pripremanje državnog programa za podsticanje stanogradnje kombinujuæi iskustva privreda u tranziciji. Kvalitetan državni program može biti jedan od znaèajnijih magneta za tezaurisanu štednju stanovništva i njeno uvoðenje u legalne tokove. Na tržištu kapitala u Crnoj Gori avgust je mjesec kada je obim prometa gotovo na minimumu. Na Montenegroberzi na A listi kotiraju akcije Lovæen osiguranja, Mljekare Podgorice i Inpeka. Na Nex Montenegro berzi na A listi nalaze se samo akcije Telekoma koje kotiraju i na slobodnom tržištu Montenegroberze. Akcije kompanija na A listama berzi trebale bi predstavljati tzv. blue chip akcije, tj. akcije kojima se svakodnevno trguje po kontinuiranim i stabilnim cijenama. No u praksi to i nije sluèaj. Kontinuitet u trgovini imaju akcije Telekoma na obje berze i akcije Mljekare Podgorica dok je trgovanje akcijama osiguravajuæih kompanija na Montenegroberzi sporadièno. Prvu polovinu avgusta na berzama obilježila je trgovina svim tržišnim materijalima pa su i sedmièni prometi bilježeni u iznosima od nekoliko stotina hiljada EUR. Treæa sedmica u avgustu bila je gotovo najslabija prema obimu prometa a nedjeljno je trgovano svega 10 odsto u odnosu na prethodne sedmice. Jedan od razloga, pored uobièajenog sezonskog karaktera, mogao bi biti i odsustvo trgovanja obveznicama tzv. stare devizne štednje i njihovom zamjenom za akcije koje se nalaze u portfelju privatizacionih fondova. Izostanak trgovanja obveznicama tzv. stare devizne štednje može se objasniti i nedovoljnom zainteresovanošæu potencijalnih prodavaca obveznica ali i najavom donošenja Zakona o javnom dugu Republike Crne Gore na osnovu kojeg æe pitanje stare devizne štednje biti normativno drugaèije ureðeno što æe dovesti i do usporavanja trgovanja obveznicama stare štednje. Cijene obveznica stare devizne štednje u toku avgusta na berzama u Crnoj Gori iznosila je od 0,61 do 0,70 centi odnosno do 70 odsto nominalne vrijednosti. Na berzama je u toku avgusta zabilježen i blagi rast cijena akcija Telekoma sa 0,64 EUR koliko se trgovalo poèetkom mjeseca do 0,75 EUR u èetvrtoj sedmici. Obim trgovanja je još uvijek mali (svega nekoliko hiljada EUR sedmièno) ali se pokazuje da za akcijama Telekoma postoji izvjesna tražnja koja u nedostatku ponude može dovesti i do laganog rasta cijena akcija ove kompanije. Pored trgovanja akcijama Telekoma, Jugopetrola i sl. na berzama je zabilježena i sporadièna trgovina akcijama malih i srednjih preduzeæa koja postaju predmet preuzimanja privatnih investitora. Pored trgovanja akcijama Mljekare Podgorica u iznosu od 1 EUR po akciji (25 odsto nominale) i drugih manjih kompanija ponovo se može primijetiti i znaèajno odstupanje cijena akcija kod nekih kompanija u veoma kratkom roku. Tako je na primjer akcijama Servisimport SI iz Podgorice trgovano po cijenama od 0,15 do 0,25 EUR po akciji u svega nekoliko dana u treæoj sedmici avgusta. Iako je realizovan mali promet nameæe se nužnim i donošenja pravila o preuzimanju preduzeæa kako bi svi vlasnici akcija bili dovedeni u isti položaj a prosec preuzimanja bio vremenski oroèen. To prelazno rješenje, na koje Komisija za hartije od vrijednosti prema Zakonu o hartijama od vrijednosti ima pravo, postajaæe potrebnije posebno imajuæi u vidu da se Zakon o preuzimanju preduzeæa još ne nalazi na dnevnom redu Skupštine Crne Gore koja je nadležna za njegovo usvajanje. U toku avgusta saopštene su i prve neto vrijednosti imovine privatizacionih fondova utvrðene po Pravilu koje je prethodno usvojila Komisija za hartije od vrijednosti. U odnosu na procijenjene vrijednosti imovine fondova nakon zamjene privatizacionih vauèera za akcije preduzeæa nakon privatizacione aukcije tj. nominalne vrijednosti portfelja fondova sada obraèunata imovina kreæe se u rasponu od 6,5 miliona EUR za HLT fond (8,8 odsto nominale ) do 20,5 miliona EUR za Eurofond (10,3 odsto nominale). Tržišna vrijednost privatizacionog vauèera uloženog u privatizacioni fond pokazuje u nekim sluèajevima i drugaèije odnose pa je kod HLT fonda, iako nominalno najniža cijena 25 EUR, najbliža vrijednosti imovine fonda obraèunate po pravilu Komisije za hartije od vrijednosti, iako je odstupanje visoko (nominala 72 EUR). Pravilo o neto vrijednosti imovine fondova predstavlja kombinaciju tržište i knjigovodstvene vrijednosti i može se konstatovati da nije u potpunosti iskorišteno da «natjera» privatizacione fondove, kao pojedinaèno najveæe holdere akcija preduzeæa, da akcije iz svog portfelja što više nude na berzama kako bi njihov portfelj bio tržišno što kvalitetnije verifikovan. Provizije koje za upravljanje privatizacionim fondovima naplaæuju menadžment kompanije takoðe su definisane propisom Komisije za hartije i one pokazuju da polugodišnje provizije iznose od 164 hiljade do 430 hiljada EUR. Prema najavama direktora menadžment kompanija naplata provizija ide razlièitim tokom a iz nekih menadžment preduzeæa najavljuju da æe iz provizije najprije otplatiti kredite koje su povlaèili za ulazak u ovaj posao. Avgust je obilježen i najavom isplate dividendi iz pojedinih preduzeæa a kao kuriozitet i ocjenu efikasnosti ulaganja valja naglasiti da je godišnja dividenda iz nekih preduzeæa dobijena ulaganjem privatizacionog vauèera (Jugopetrol, pivara Trebjesa) veæa od tržišne vrijednosti vauèera uloženog u pojedine privatizacione fondove. (kraj)