Podgorica, (MINA) – Neregulisan status kljuèna je prepreka za ostvarivanje osnovnih graðanskih i ekonomskih prava raseljenih i interno raseljenih osoba, kao i REA (Romi, Egipæani i Aškalije) populacije, ocijenjeno je danas na okruglom stolu u Podgorici. Skup na temu “Položaj raseljenih i interno raseljanih lica, kao i REA populacije u Crnoj Gori” organizovao je Centar za monitoring (CEMI). Ukazano je na potrebu trajnog rješenja statusa raseljenika i REA populacije u cilju omoguæivanja potpunog pristupa graðanskim pravima. Upozoreno je da æe, ukoliko se nastavi sadašnja politika Vlade Crne Gore prema raseljenim i interno raseljenim licima, kao i REA populaciji, rasti iskljuèivost tih grupa i njihovo otuðivanje od države. Rješavanje status tih grupa moguæe je na tri naèina - dobijanjem državljanstva, sticanjem statusa stranca sa stalnim nastanjenjem ili repatrijacija, odnosno povratkom u matiènu zemlju. U studiji CEMI-ja, koja je predstavljena na okruglom stolu, navodi se da je sadašnje zakonodavstvo restriktivno po pitanju sticanja crnogorskog državljanstva, dok stranci sa stalnim nastanjenjem nemaju ista prava kao i graðani Crne Gore u obrazovanju i pristupu tržištu rada. Ukazano je da, ukoliko ne postoje uslovi za nesmetan povratak raseljenih i interno raseljenih lica u zemlje njihovog porijekla, ne treba insistirati na njihovom bezuslovnom povratku. Preporuèuje se ubrzavanje procedure rješavanja po zahtjevima za prijem u crnogorsko državljanstvo. Predlaže se i izmjena sadašnjeg Zakona o državljanstvu jer æe njegova primjena, kako se ocjenjuje, uzrokovati dalje socijalno raslojavanje i sprijeèiæe potpunu integraciju ovih lica u crnogorsko društvo. Ukazuje se da se ogranièavanjem prava ovim ljudima uzrokuje njihova dalja marginalizacija i pojaèava otpor prema državnim institucijama, simbolima i radikalizuju njihovi stavovi. "Poslije decenija boravka na teritoriji Crne Gore, veæina ovih lica ne razmišlja o o povratku u matiènu državu, pa im je potrebno obezbijediti uslove za neometanu integraciju u crnogorsko društvo", navodi se u studiji. Program koordinator CEMI-ja Ana Seliæ ocijenila je da je u Crnoj Gori u poslednjoj godinu postignut veliki napredak, ali je potrebno izmijeniti politiku koja ne dozvoljava da se u potpunosti riješi pitanje pravnog statusa ovih populacija. Ona smatra da nije opravdano strahovanje Vlade da bi se davanjem državljanstva tim licima promijenila biraèka struktura u Crnoj Gori. Seliæ je navela da 7.901 zahtjev za crnogorsko državljanstvo èeka na rješenje. “Promjena biraèke strukture ne bi danas bila kao poèetkom 90-tih godina. Tada je broj izbjeglica u Herceg Novom iznosio oko devet hiljada, a danas nema èak ni toliko zahtjeva za državljanstvo". "Kada bi svi ti ljudi dobili državljanstvo, to ne bi znaèajno uticalo na izmjenu biraèkog tijela ili na radikalizaciju politièkog ponašanja, što je jedan od glavnih razloga koje Vlada daje za svoje ponašanje”, kazala je ona. Seliæ je upozorila da odugovlaèenje trajnog rješavanja statusa reseljenika i REA populacije ne može imati pozitivne efekte. “Ako tim ljudima ne damo državljanstvo, a oni su u Crnoj Gori veæ 20 godina i treba da èekaju još deset da bi dobili državljanstvo, postavlja se pitanje koji æe se to èovjek nakon 30 godina sistematskog ogranièavanja prava identifikovati sa državom Crnom Gorom i poštovati njene institucije i simbole”, navela je ona. U studiji CEMI-ja ukazuje se da je REA populacija, meðu interno raseljenim licima, posebno ugrožena grupa lica. Seliæ je navela da pripadnici REA populacije najèešæe žive u izbjeglièkim kampovima, koji ne zadovoljavaju ni minimalne uslove. “Treba poboljšati zbrinjavanje tih ljudi, a ne planirati rušenje njihovih naselja, jer je gradu ili državi potreban prostor. Posebno ne prije nego što se riješi pitanje njihovog zbrinjavanja na nakoj drugoj lokaciji”, kazala je ona. Istraživaè javnih politika Mensur Bajramspahiæ ukazao je na problem zapošljavanja raseljenih i interno raseljenih lica, kao i REA populacije, što znaèajno otežava njihov ekonomski položaj. On je naveo da 34 odsto raseljenih lica, prema podacima UNDP, živi ispod granice siromaštva. Predstavnik Pravnog centra za pružanje besplatne pravne pomoæi Luka Kovaèeviæ kazao je da se raseljenici i REA populacija suoèavaju sa nizom specifiènih pravnih problema. “Gotovo da nema nijedne raseljenièke porodice koja nema tri ili èetiri pravnih problema”, kazao je on. Predstavnik Romskog savjeta Nedžmedin Šalja ocijenio je da je položaj te populacije u Crnoj Gori dosta težak. “Postoji veliki broj Roma bez liènih dokumenata, a ona su osnovni uslov za ostvarivanje ljudskih prava. Bez adekvatnih dokumenata nema prava na zdravstvo, zapoljšavanje ili socijalna primanja”, kazao je on. Šalja smatra da uklanjanje izbjeglièkih kampova, bez prethodnog zbrinjavanja njihovih stanovnika na nekim drugim lokacijama, ne bi bila dobra ideja. “To bi samo stvorilo još veæi problem, jer bi Romi prešli na ilegalna stanovanja, odnosno izgradnju novih baraka koje su loše izrade i kao takve opasne po život, što se i pokazalo u nekoliko tragiènih sluèajeva”, kazao je on. Na okruglom stolu su saopšteni i podaci iz CEMI-jevog istraživanja javnog mnjenje prema kojima svaki drugi ispitanik smatra da je repatrijacija, odnosno povratak u matiènu zemlju, najbolje rješenje problema raseljenika i interno raseljenih lica, kao i REA populacije. Svaki èetvrti graðanin Crne Gore smatra da bi za te ljude najbolje rješenje bila potpuna integracija u lokalno društvo, dok samo devet odsto ispitanika smatra da je davanje statusa stranca adekvatno rješenje za problem raseljenih i interno raseljenih lica. (kraj) djs/isf