Podgorica, (MINA) – Crna Gora se suočava sa ozbiljnim porastom radikalizacije i normalizacije ekstremizma, dok institucije ostaju pasivne, neefikasne ili nedosljedne u svom odgovoru, pokazuje novi izvještaj Centra za demokratsku tranziciju (CDT) „Društvo bez štita: Normalizacija ekstremizma i slabosti institucionalnog odgovora“.

Iz CDT-a su kazali da u ambijentu duboke političke i etničke polarizacije, ekstremistički narativi više nijesu rezervisani za margine, već postaju sastavni dio političkog diskursa, vjerskih poruka, pa čak i institucija.

„Govor mržnje se toleriše, istorijski revizionizam se institucionalizuje, a dezinformacije oblikuju javno mnjenje. Umjesto strateškog odgovora, država reaguje sporadično i deklarativno, prepuštajući borbu protiv radikalizacije nevladinom sektoru i međunarodnim donatorima“, kaže se u saopštenju.

Podsjeća se da je Vlada 2020. godine usvojila Strategiju za prevenciju i suzbijanje radikalizacije i nasilnog ekstremizma 2020-2024, sa Akcionim planom za 2020, ali je njena primjena je izostala jer u naredne četiri godine nije usvojen nijedan novi akcioni plan.

Iz CDT-a su naveli da, iako je u ljeto prošle godine formirana radna grupa za izradu nove strategije za period 2025–2030, njen rad još nije dao nikakve rezultate, a prema važećim planovima, usvajanje se očekuje tek u posljednjem kvartalu ove godine.

Iz te nevladine organizacije su dodali da to znači da će cijela 2025. godina proteći bez važećeg strateškog okvira.

Kako su rekli iz CDT-a, nacionalni operativni tim, tijelo koje je trebalo da obezbijedi međuresornu koordinaciju, bio je u produženom trajanju nefunkcionalan, a funkciju nacionalnog koordinatora u tom periodu obavljale su čak četiri različite osobe.

„Rezultat je potpuni prekid kontinuiteta u radu, gubitak institucionalne memorije sa svakom promjenom vlasti i obesmišljavanje mehanizama koji bi trebalo da štite društvo od radikalizacije“, dodali su iz CDT-a.

Oni su istakli da rezultati dva istraživanja javnog mnjenja koja je CDT sproveo tokom novembra prošle i maja ove godine pokazuju duboko ukorijenjene etničke podjele, nisko povjerenje u institucije, visoku izloženost govoru mržnje i zabrinjavajuću podložnost dezinformacijama.

Iz CDT-a su istakli da građani dominantno identifikuju društvene mreže i internet portale kao glavne izvore govora mržnje, dok gotovo polovina smatra da policija ne reaguje efikasno, a 60 odsto izražava nepovjerenje u tužilaštvo.

„Oko 16 odsto ispitanika vjeruje da same institucije aktivno doprinose širenju vjerske i etničke mržnje“, naveli su iz CDT-a.

Kako su rekli, gotovo trećina građana vjeruje da je lojalnost sopstvenoj grupi važnija od lojalnosti državi, a polovina se osjeća prijatnije među pripadnicima iste etničke zajednice.

„Posebnu zabrinutost izaziva nalaz da 45,7 odsto ispitanika/ca smatra da se protiv trenutne društveno-političke situacije treba boriti „svim sredstvima“, što otvara prostor za prihvatanje ekstremističkih ideja“, kaže se u saopštenju.

Navodi se da građani jasno identifikuju političke aktere u državi kao ključne pokretače etničkih tenzija.

„Dezinformacije, istorijski revizionizam i huškački narativi dolaze iz vrha politike, iz vjerskih struktura pod snažnim političkim uticajem, i sa portala koji operišu u regionalnoj mreži propagande i dezinformacija. Takve poruke se najčešće plasiraju nekažnjeno, uz prećutnu ili otvorenu podršku institucija“, dodaje se u saopštenju.

Time se, kako se navodi, ne samo podgrijavaju podjele, već se sistemski podriva društvena kohezija, urušava povjerenje u institucije i normalizuje osjećaj stalne nesigurnosti.

Iz CDT-a su objasnili da njihov izvještaj sadrži i pet detaljno obrađenih studija slučaja koje pokazuju kako se ekstremistički narativi, govor mržnje i dezinformacije koriste za političku mobilizaciju i produbljivanje društvenih podjela.

Oni su dodali da su analizirani slučajevi instrumentalizacije tragedije na Cetinju, širenje lažnih tvrdnji o navodnom vjerskom ekstremizmu nakon ubistava kod Bijelog Polja, pokušaji rehabilitacije četničkog pokreta kroz izjave vjerskih lidera, politička zaštita govora mržnje u slučaju predsjednika opštine Nikšić, kao i kampanje dezinformisanja tokom usvajanja rezolucija o Srebrenici i Jasenovcu.

„Ove studije slučaja dodatno osvjetljavaju dubinu problema i naglašavaju potrebu za strateškim i odlučnim institucionalnim odgovorom“, kazali su iz CDT-a.

Oni su pozvali na ozbiljnu i dugoročnu promjenu pristupa borbi protiv radikalizacije u Crnoj Gori, navodeći da je, umjesto ad hoc mjera i deklarativnih osuda, neophodno razviti institucionalno utemeljenu, sadržajnu i primjenjivu strategiju koja će se baviti uzrocima, a ne samo posljedicama.

Iz CDT-a su naglasili da to podrazumijeva dosljednu primjenu zakona, jasno distanciranje institucija od ekstremističkih narativa i ulaganje u obrazovanje, medijsku pismenost i društvenu koheziju.

„U suprotnom, radikalni diskurs će nastaviti da dobija prostor u javnosti, a izostanak odgovora institucija samo će učvrstiti uvjerenje da su netrpeljivost i manipulacija legitimna sredstva političkog djelovanja“, zaključili su iz CDT-a.