Podgorica, (MINA-BUSINESS) - Elektroprivreda Crne Gore (EPCG) bi, prema treæoj verziji Nacrta agende ekonomskih reformi od 2007. do 2011., do kraja 2011. godine trebala da bude u potpunosti privatizovana. Treæu verziju Nacrta je, kako pišu Vijesti, prije nekoliko dana tim predvoðen profesorom Ekonomskog fakulteta Veselinom Vukotiæem proslijedio Vladi. Elektroprivreda je, prema toj verziji, u potpunosti privatizovana, izgraðeno je pet elektrana na vjetar, 30 malih i dvije velike, što se ne odnosi na Buk Bijelu od èije se gradnje odustaje. "Crna Gora je smanjila zavisnost od uvoza elektriène energije za 300 gigavat sati. Zapoèeta je izgradnja mreže malih i mini elektrana", scenario je koji petogodišnji plan razvoja i reformi predviða za 2011. godinu. U uvodnim napomenama, Vukotiæ pominje i Skupštinu. "Ekspertski tim nije bio zadužen da pogaða šta misli Vlada ili veæina u parlamentu. Tim je iznio svoje poglede na ekonomske reforme i ekonomski razvoj u Crnoj Gori. Stoga, sve kritike ovog dokumenta, a bez predloga konkretne alternative neæemo doživljavati kao uzbuðujuæe, niti shvatiti kao obavezujuæe", napisano je u uvodnim napomenama, kao i to da ekspertski tim ima pravo da povuèe dokument iz Vlade ako "eventualno doðe do izražajnih koncepcijskih razlika tokom njegovog usvajanja". Nacrtom je predviðena i izgradnja drugog bloka pljevaljske Termoelektrane. Eksperti su izraèunali da æe Crnoj Gori, koja je uvozno zavisna od struje, do 2030. godine za uvoz biti potrebno oko 1,3 milijarde EUR, što je iznad 70 odsto prošlogodišnjeg bruto domaæeg proizvoda (BDP). Cilj mjera koje se preporuèuju u dokumentu je da Crna Gora postane izvoznik struje. Meðu osnovnim principima na kojima se bazira razvoj energetike, navedeni su privatizacija, brzina, veæe ekonomske slobode uz poštovanje održivog razvoja, oslanjanje na obnovljive izvore energije i razvoj alternativnih, pospješivanje energetske efikasnosti i poštovanje skupštinske deklaracije o zaštiti Tare kojom je stavljena taèka na gradnju hidroelektrane Buk Bijela. Kao opšti cilj najnovije agende ekonomskih reformi, umjesto ranije makroekonomske stabilnosti, eksperti postavljaju "poveæanje kvaliteta života svakog pojedinca koji živi u Crnoj Gori". Kao mjeru kvaliteta života uzeli su BDP po glavi stanovnika, a kao cilj postavili nivo od 15 hiljada EUR u 2030. godini, što je petostruko u odnosu na sadašnji. Za to je potreban konstantan godišnji rast ekonomije po bržoj stopi od 7,5 do 8,5 odsto. Godišnje bruto investicije koje obezbjeðuju ovu stopu rasta su na nivou od oko 800 miliona EUR i veæe su od budžeta Crne Gore koji iznosi oko 550 miliona. U dokument je uvrštena i varijanta da Crna Gora 2030. godine ima dohodak od oko 22 hiljade EUR po glavi stanovnika, u odnosu na današnjih oko 2,8 hiljada EUR, a tada bi realna stopa rasta u periodu 2007-2030. trebalo da bude prosjeèno devet odsto. Zbog predviðenih visokih stopa ekonomskog rasta, eksperti angažovani na izradi nacrta najnovije agende taj dokument porede sa "penjanjem uz brdo èiji se vrh ne vidi", za razliku od prethodnih agendi èiji je cilj bila makroekonomska stabilnost i koju slikovito nazivaju "trèanjem u ravnici". Ubrzan ekonomski rast, smatraju oni, mora se zasnivati na privatnom kapitalu, tržištu kapitala i stranim direktnim investicijama. Država bi, smatraju oni, trebalo da se uzdrži od ulaganja i samo stvori uslove za razvoj. Ekspertski tiim smatra da država treba da se svede na "mikrodržavu". "Potrebna je potpuno nova organizacija državne uprave i njenog ponašanja. Ovo pitanje nije razraðeno u dokumentu zbog toga što tim koji je radio na dokumentu zastupa koncept pravno moæne mikrodržave (vlade i pravosuða), umjesto države bliske konceptu sadašnje makrodržave, svuda prisutne i manje-više neefikasne; makrodržave koja je izazov bavljenja politikom veæeg broja ljudi", jedna je od zakljuènih poruka nacrta dokumenta proslijeðenog Vladi. U oblasti privatizacije, preporuèuje se ubrzanje i završetak tog procesa do 2010. godine. Podsjeæa se da su još neprivatizovani sistemi kao što je Elektroprivreda, Željeznica Crne Gore, Luka Bar, Plantaže, Brodogradilište Bijela. Iako su eksperti ocijenili da se u privatizovanom dijelu ekonomije veæ osjeæaju pozitivni ekonomski efekti - poveæanje proizvodnje robe i usluga, poveæanje kvaliteta, poveæanje zapošljavanja mladih struènih ljudi i poveæanje izvoza, konstatuju da je proces prestrukturiranja usporen, a korporativno upravljanje neefikasno. "Proces tranzicije na nivou preduzeæa je nedovoljno brz, što je uslovljeno slabim institucijama, kao i još uvijek fragmentiranim vlasništvom i pojedinim preduzeæima", smatraju eksperti. Jedan od ciljeva agende je da Crna Gora u narednih pet godina privuèe najmanje pet milijardi EUR stranih direktnih investicija, a do 2030. godine najmanje 30 milijardi. To se može ostvariti, ocijenjeno je u dokumentu, tako što æe se okonèati proces privatizacije do 2010. godine, poveæati ekonomske slobode, ojaèati sigurnost stranih investitora, unaprijediti zakonodavni okvir i rješavati operativna pitanja. Eksperti oèekuju da za pet godina rezultat bude, izmeðu ostalog, preko tri hiljade novih stranih firmi registrovano u Crnoj Gori i više od osam hiljada novih radnih mjesta, uz bar tri nove marine, tehnološki park i tri turistièka kompleksa. Jedna od zanimljivosti dokumenta je što se prvi put u agendu, ravnopravno sa granama ekonomskog razvoja, ukljuèuje sport. Vukotiæ i njegovi saradnici smatraju da je zavisnost izmeðu razvoja tržišta i razvoja sporta visoka, kao i da su "najtržišnije zemlje i najsportskije zemlje". Osim ulaska u EU, nacrt agende promoviše i ulazak u vojnu alijansu NATO, za koje eksperti smatraju da znaèi "poveæanje sigurnosti i bezbjednosti, što je preduslov ekonomskog razvoja". "Biti u klubu najrazvijenijih zemalja svijeta i sa pojaèanim sistemom sigurnosti je svojevrsan ekonomski resurs. Obzirom na prirodu dokumenta Agenda ekonomskih reformi i razvoja Crne Gore, aktivnosti u ovoj oblasti nijesu detaljnije razmatrane. One su dio okumenta: Strategija bezbjednosti u Crnoj Gori, i rada Ministarstva odbrane i nevladinih organizacija u ovoj oblasti, kao što je na primjuer Euro-Atlanski klub Crne Gore", navodi se u dokumentu. Predsjednik Euro-Atlanskog kluba je Vukotiæ. Nacrt agende promoviše potpunu liberalizaciju trgovine, ukidanje necarinskih ogranièenja i svoðenje carinskih stopa na nulu, i integraciju u regionalna tržišta. Na tržištu rada preporuèene su reforme u cilju olakšavanja i pojeftinjenja otpuštanja i zapošljavanja radnika u cilju poveæanja stope zaposlenosti. Predloženo je uklanjanje restrikcija za netipiène oblike zapošljavanja: privremeni rad, honorarni rad, ugovore na promjenljivo radno vrijeme. Agenda predviða nastavak penzione reforme i zamjenu sistema meðugeneracijske solidarnosti sistemom individualne kapitalizovane štednje. U fiskalnoj politici se preporuèuje nastavak smanjenja poreza i doprinosa za zdravstvo. Tako bi do 2011. godine porezi i doprinos na zdravstvo bili svedeni na devet odsto, javni dug na 35 odsto BDP-a, a državna potrošnja ne bi prelazila 35 odsto BDP-a. Eksperti angažovani na izradi agende ocijenili su da prijetnja sadašnjoj makroekonomskoj stabilnosti može biti zaostajanje standarda u administraciji i sferi javnih usluga, penziona reforma koja æe smanjiti priliv u državni fond i koštaæe budžet, kao i restitucija za koju se obaveze procjenjuju na oko jednu do 1,3 milijarde EUR. Takoðe, planirana gradnja oko 400 kilometara autoputeva zahtijeva oko dvije do 2,2 milijarde USD. Tim koji je, kako se navodi, besplatno radio na Nacrtu agende ima 65 èlanova. Uglavnom je sastavljen od predavaèa sa Ekonomskog fakulteta, predstavnika raznih ekonomskih centara i instituta poniklih u tzv. neoliberalnoj školi okupljenoj oko Vukotiæa, ali i državnih agencija i Vladinih resora. Osim njih, meðu èlanovima tima su i predstavnici agencija za radio-difuziju i energetiku, kao i kompanija T-Com, Promonte, "Èelebiæ", Montenegrostars i fonda Moneta. Na spisku nema eksperata iz Centralne banke Crne Gore. (kraj) bvm