Podgorica, (MINA) – Osobe sa invaliditetom u Crnoj Gori, u prvih sedam mjeseci ove godine, podnijele su Zaštitniku ljudskih prava i sloboda šest pritužbi u vezi sa diskriminacijom prilikom zapošljavanja, a u tri predmeta utvrđena je diskriminacija, saopšteno je iz institucije Zaštitnika. Iz te institucije su, povodom Međunarodnog dana osoba sa invaliditetom, kazali da je potreban dodatan angažman nadležnih institucija i cijele zajednice u cilju unapređenja položaja, pristupa pravima i smanjenja diskriminacije, stigmatizacije i socijalne isključenosti osoba sa invaliditetom. “U prvih sedam mjeseci ove godine osobe sa invaliditetom podnosile su Zaštitniku pritužbe u vezi sa diskriminacijom prilikom zapošljavanja, pa je u izvještajnom periodu bilo šest predmeta u ovoj oblasti, od čega je u tri predmeta utvrđena diskriminacija po osnovu invaliditeta i date su preporuke”, navodi se u saopštenju. Kako su naveli, u postupcima pred organima javne vlasti registrovana su dva predmeta zbog diskriminacije po osnovu invaliditeta, u području pristupa dobrima i uslugama tri predmeta, od čega je u jednom utvrđena diskriminacija. “U oblasti socijalne zaštite registrovana su tri predmeta, a u oblasti obrazovanja jedan”, dodaje se u saopštenju. Iz institucije Zaštitnika su kazali da je generalno posmatrano na polju ostvarivanja prava osoba sa invaliditetom postignut ograničeni napredak. Kako su naveli, vidljivost osoba sa invaliditetom je povećana, a došlo je i do unapređenja normativnog okvira koji reguliše njihova prava. “Ratifikacijom UN Konvencije na normativnom planu usvojen je pristup invaliditetu zasnovan na ljudskim pravima”, navodi se u saopštenju. Dodaje se da nedovoljno dobra implementacija usvojenih pravnih standarda dovodi do toga da se osobe sa invaliditetom i dalje suočavaju sa brojnim preprekama koje im onemogućavaju puno i efikasno učešće u životu zajednice. “Važno je podsjetiti i da Akcioni plan za realizaciju preporuka UN Komiteta za prava lica sa invaliditetom nije usvojen, pa se postavlja pitanje odnosa države prema obavezama koje je Crna Gora preuzela ratifikacijom Konvencije UN-a o pravima lica sa invaliditetom”, kaže se u saopštenju. Iz institucije Zaštitnika su istakli da je upitno kada će se usvojiti Strategija o deinstitucionalizaciji i planovima transformacija ustanova, što je, između ostalog, jedna od preporuka Komiteta. Prema mišljenju institucije Zaštitnika, deinstitucionalizacija se mora sprovoditi sistemski, na bazi slobodnog izbora i raznovrsnosti usluga za osobe sa invaliditetom. “Podsjećamo i da se u Crnoj Gori trenutno invaliditet utvrđuje u više različitih resora, na osnovu mnoštva različitih propisa, što dovodi do različite metodologije utvrđivanja invaliditeta koji se pri tom uglavnom zasniva na medicinskom modelu pristupa invaliditetu”, navodi se u saopštenju. Kako se navodi, reforma sistema utvrđivanja invaliditeta, koja je u toku, ima za cilj sprovođenje kompleksne, strukturne reforme nacionalnog sistema utvrđivanja invaliditeta. Iz institucije Zaštitnika su pojasnili da je cilj reforme uspostavljanje jedinstvenog tijela vještačenja (Zavod) i jedinstvenih nacionalnih kriterijuma i metodologije za utvrđivanje invaliditeta, koji će biti više zasnovani na modelu ljudskih prava. “Zaštitnik je godinama unazad ukazivao da nepostojanje jedinstvenog tijela za vještačenje predstavlja prepreku u ostvarivanju prava lica sa invaliditetom, u svim područjima društvenog života u kojima se ona priznaju na temelju nalaza i mišljenja tijela za vještačenje”, kaže se u saopštenju. Oni su dodali da, paralelno sa tim, problematizuju i okolnost da u Crnoj Gori još uvijek nije uspostavljena jedinstvena baza podataka (registar) osoba sa invaliditetom, neophodan za sistemsko planiranja politika u toj oblasti i procjene potreba, praćenja standarda života i ukupnih uslova u kojima žive osobe sa invaliditetom. Kako su naveli, Zakon o zabrani diskriminacije osoba sa invaliditetom ne prepoznaje dvostruku i intersekcijsku diskriminacija žena i djevojčica sa invaliditetom, kao posebnih oblika diskriminacije u odnosu na pol i invaliditet. “Kao ni posebne oblike diskriminacije osoba s invaliditetom u oblastima jednakog priznanja osoba pred zakonom, pristupa pravdi, privatnosti, bračnih i porodičnih odnosa”, dodaje se u saopštenju. Iz institucije Zaštitnika naveli su da je primijećeno zanemarivanje rodnog aspekta u zakone i politike sa invaliditetom i obrnuto. “Iako relevantni pravni okvir utvrđuje obavezu države da licima sa invaliditetom osigura pristup izgrađenom okruženju, prevozu, informacijama, komunikacijama, kao i drugim uslugama i objektima namijenjenim javnosti, stanje u ovoj oblasti daleko je od zadovoljavajućeg”, navodi se u saopštenju. Dodaje se da, imajući u vidu da je pristupačnost zapravo preduslov za ostvarivanje drugih prava u gotovo svim oblastima društvenog života, efikasno rješavanje te problematike mora ostati u vrhu prioriteta izvršne vlasti. Iz institucije Zaštitnika su naveli da su vidljivi napori na unapređenju inkluzivnog obrazovanja. “Posebno je bitno napomenuti da je u prethodnom periodu potvrđen Marakeški ugovor za olakšanje pristupa objavljenim djelima za osobe koje su slijepe, slabovide ili imaju druge poteškoće u korišćenju štampanih materijala”, kaže se u saopštenju. Oni su pozdravili i unaprijeđeno zakonsko rješenje u vezi sa položajem asistenata u nastavi, navodeći očekuje da će učinjeni napredak na normativnom planu pratiti adekvatna i potpuna implementacija, što će bez sumnje rezultirati podizanjem nivoa kvaliteta inkluzivnog obrazovanja. Iz institucije Zaštitnika su istakli da u oblasti rada i zapošljavanja poseban problem predstavlja nedostatak svijesti poslodavaca o obavezi zapošljavanja osoba sa invaliditetom, u slučaju da ta osoba ima jednake ili bolje kvalifikacije, stručne ili radne sposobnosti nego osoba bez invaliditeta. “Kao i obavezi da na odgovarajući broj zaposlenih zaposli određeni broj osoba sa invaliditetom koje su utvrđene pozitivnim propisima Crne Gore”, dodali su iz institucije Zaštitnika. Međutim, kako su kazali, najveći broj poslodavaca se odlučuje da iskoristi zakonsku mogućnost koja se odnosi na uplaćivanje posebanog doprinosa za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom, umjesto zapošljavanja. Iz institucije Zaštitnika su naveli da, iako su u ovoj oblasti brojni aspekti na koje treba skrenuti pažnju javnosti, ukazuju i na neophodnost da se model zamjenskog odlučivanja kod potpunog ili djelimičnog oduzimanja poslovne sposobnosti zamijeni modelom odlučivanja uz podršku. Oni su naglasili da je potrebno da se unapređuju postojeće i razvijaju nove usluge za život u zajednici za osobe sa invaliditetom. U saopštenju se navodi da, u cilju doprinosa ukupnom unaprjeđenju položaja osoba sa invaliditetiom, Zaštitnik uz podršku UNICEF-a realizuje projekat “Podrška nezavisnom monitoringu UN Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom (UNCRPD)”, Dodaje se da će u okviru projekta biti ustanovljena mreža predstavnika reprezentativnih organizacija osoba sa invaliditetom, uz potrebu da se kroz projekat ojačaju njihovi kapaciteti i čitava mreža učini održivom na duži rok. “Na kraju, svim osobama sa invaliditetom, članovima njihovih porodica i angažovanom nevladinom sektoru, čestitamo na istrajnoj borbi, doprinosu i strpljenju prilikom rješavanja svih navedenih problema i izazova”, poručili su iz institucije Zaštitnika. Kako su dodali, strpljenja je bilo i previše, a budući da ostvarivanje garantovanih prava i sloboda ne trpi odlaganja i relativizaciju, svi u sistemu javne vlasti moraju pokazati više odgovornosti i zalaganja u cilju što bržeg unaprjeđenja stanja u toj oblasti. “Apelujemo na sve donoisoce odluka da se o pitanjima koja se tiču osoba sa invaliditetom odlučuje uz učešće njihovih reprezentativnih organizacija i da se u svim procesima njihovim stavovima i sugestijama da posebna pažnja”, poručili su iz institucije Zaštitnika. (kraj) nij