Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Eventualno uvoðenje progresivnog oporezivanja u Crnoj Gori imaæe ogranièene efekte i neæe spektakularno poveæati budžetske prihode, ali bi moglo doprinijeti smanjivanju socijalnih razlika, ocijenili su èlanovi radne grupe koja je uèestvovala u analizi njegovih uèinaka. Èlan meðuresorske radne grupe koja je uèestvovala u izradi Analize efekata progresivnog oporezivanja dohotka fizièkih lica, dobiti pravnih lica i nepokretnosti i poslanik Socijaldemokratske partije (SDP), Damir Šehoviæ, smatra da je primjena progresivne poreske stope preduslov za pravedniji poreski sistem, u skladu sa teorijom graniène korisnosti. »To je u tranzicionim ekonomijama od posebne važnosti zbog izraženije društvene nejednakosti. Porezom na dohodak mora se ostvariti zahtjev za plaæanje poreza u skladu sa ekonomskom snagom obveznika, što je koncept kojem svaka država socijalne pravde mora težiti”, naveo je Šehoviæ u komentarima Analize, koju je pripremilo Ministarstvo finansija, a u èetvrtak usvojila Vlada. Primjena progresivne poreske stope doprinijela bi, kako je kazao, smanjivanju socijalnih razlika, uticala bi na poveæanje budžetskih prihoda i ogranièila njihovu fluktuaciju. On je dodao i da je primjena jedinstvene proporcionalne poreske stope u Crnoj Gori uklonila automatske stabilizatore iz poreskog sistema, što ne samo da je smanjilo regresivni efekat fiskalne politike, nego je znaèajno pojaèalo elemente procikliènosti. »To može da bude posebno opasno kod pojave eksternih šokova tražnje, kojima su male otvorene ekonomije, poput crnogorske, redovno izložene zbog poveæanog oslanjanja na uvoz«, saopštio je Šehoviæ. Aleksandar Damjanoviæ iz Socijalistièke narodne partije (SNP), rekao je da je, na osnovu efekata koji su testirani u Analizi, jasno da se budžetski prihodi neæe spektakularno poveæati uvoðenjem progresivnog oporezivanja. »Meðutim, suštinski cilj promjene poreskog modela je upravo redistribucija dohotka i dostizanje pravednijeg sistema oporezivanja«, kazao je Damjanoviæ. On smatra da postoje opravdani razlozi za uvoðenje progresivnog oporezivanja, kao i da se argumenti u korist aktuelnog proporcionalnog modela mogu dovesti u pitanje. Damjanoviæ tvrdi i da konstatacija da su snižavanjem poreskih stopa prihodi rasli predstavlja zamjenu teza, jer su faktori rasta crnogorske ekonomije bili van poreske politike, uzrokovani nezapamæenom kreditnom ekspanzijom i rastom stranih direktnih investicija (SDI), bez presedana u regionu. »Trebalo je napraviti model koji bi pokazao koliko je crnogorski budžet izgubio u odnosu da su ostale progresivne stope iz 2006. godine ili proporcionalna iz 2007. godine, dakle upravo iz godina kada poèinje kratkotrajni trogodišnji ekonomski bum u Crnoj Gori«, rekao je Damjanoviæ. On smatra i da se konstatacija da poveæanje poreskih stopa dovodi do rasta nezaposlenosti može osporiti time da se broj nezaposlenih poveæao, iako poreska stopa nije mijenjana tri godine. »Mislim da kod progresivnog oporezivanja mora postojati prag neoporezivog dohotka, koji bi trebalo da bude vezan za prosjeènu zaradu«, naveo je Damjanoviæ. Kada je rijeè o oporezivanju dobiti preduzeæa, prema njegovim rijeèima, nije jasno zašto je kao eventualni prag za uvoðenje progresivne stope od 15 odsto odreðen iznos od 100 hiljada EUR, iako je duplo manji definisan kao granica koja dijeli poslovanje 95 odsto firmi od ostalih pet odsto. »Treba razmišljati o progresivnom oporezivanju u zavisnosti od sektora, odnosno djelatnosti. Tu bi poseban fokus bio na sektoru energetike, telekomunikacija i finansijskih usluga, koji bi mogli biti oporezovani po stopama veæim od osnovne, sa eventualnim olakšicama iskljuèivo u sluèaju investicija u nove kapacitete kod proizvodnog sektora«, predložio je Damjanoviæ. On smatra i da bi kod oporezivanja nepokretnosti trebalo ujednaèiti politiku utvrðivanja zona za oporezivanje u pojedinim opštinama, naroèito na primorju, jer su razlike velike i obesmišljavaju intenciju. Savjetnik premijera i èlan radne grupe, Milorad Katniæ, oèekuje ogranièene efekte primjene progresivnog oporezivanja u Crnoj Gori. On je podsjetio da direktni budžetski efekti, u zavisnosti od scenarija koji su predloženi u Analizi, iznose 2,4 miliona EUR, odnosno 3,5 miliona EUR. »Uvoðenje progresivnog oporezivanja dobiti æe, prema analizi, donijeti ogranièen fiskalni efekat od oko miliona EUR, a indirektni, dugoroèni i manje vidljivi biæe izrazito negativni, jer se komplikuje i poskupljuje naplata, poveæavaju podsticiaji za zakonito izbjegavanje te obaveze, kao i rast sive ekonomije, a smanjuju oni za rad, preduzetništvo i investiranje«, naveo je Katniæ. On predlaže da se u funkciji fiskalne konsolidacije i poveæanja budžetskih prihoda, razmotri redefinisanje politike taksi na tarifna brojila, kablovske prikljuèke i mobilne brojeve, koja se primjenjuje od jula prošle godine i ogranièena je do kraja ove. »Dodatne takse od jednog EUR mjeseèno za korisnike mobilnih telefona, kablovkske televizije i vlasnike, odnosno korisnike neprimarnih stambenih objekata, donosile su budžetu dodatne mjeseène prihode od jednog do 1,2 miliona EUR, što je skoro tri puta više od prihoda koji bi se ostvarili uvoðenjem progresivnog oporezivanje«, kazao je Katniæ. On smatra da bi se takse mogle redefinisati tako da budu progresivne, odnosno da se ne naplaæuje fiksni iznos za korisnike, veæ varijabilni u zavisnosti od potrošnje. Od obaveze plaæanja dodatne takse za potrošenu elektriènu energiju mogli bi, prema njegovim rijeèima, biti izuzeti vlasnici primarnih stambenih objekata i socijalno ugrožena domaæinstava. I predstavnici Privredne komore (PKCG) smatraju da bi uvoðenje progresivnog oporezivanja imalo ogranièene fiskalne efekte, posebno ako se ima u vidu èinjenica da je broj poreskih obveznika u Crnoj Gori mali. Prema njihovim rijeèima i dugoroèni i indirektni efekti uvoðenja takvog sistema oporezivanja bili bi negativni za graðane, preduzeæa i ekonomiju u cjelini. Predstavnici PKCG oèekuju da bi uvoðenje progresivnog oporezivanja dobiti preduzeæa moglo imati ogranièen fiskalni efekat od oko jedan milion EUR, èime se narušava osnovni princip pravednosti i favorizuju oni koji stvaraju manje u odnosu na vrijedne i uspješne. »To bi ugrozilo poslovanje malog broja uspješnih kompanija, koje obaveze prema zaposlenim i državi izmiruju redovno. Progresivno oporezivanje dobiti djeluje destimulativno na preduzeæa koja uspješno posluju i realno iskazuju ostvarenu dobit«, naveli su iz PKCG. Oni su predložili zadržavanje sistema proporcionalnog oporezivanja dobiti preduzeæa i razmatranje moguænost uvoðenja odreðenih poraskih olakšica za ona koja stvaraju više. U PKCG smatraju i da bi primjena progresivnog oporezivanja nepokretnosti preduzeæa i preduzetnika destimulativno djelovala na njihovu spremnost da uveæavaju kapital, proširuju privrednu aktivnost i investiraju u poslovne kapacitete. Oni predlažu smanjenje raspona stope poreza na nepokretnosti za poslovne objekte koji se kreðe od 0,1 do jedan odsto i preduzimanje mjera za obezbjeðivanje potpunog obuhvata predmeta oporezivanja i bolje naplate. Predstavnici PKCG su kazali i da bi poveæanje stope poreza kod proporcionalnog oporezivanje dohotka graðana, kratkoroèno posmatrano, bilo najdjelotvornije po državni bužet, ali ne i za privrednu i stanovništvo. »To bi uticalo na kupovnu moæ graðana i smanjenje potrošnje, što bi dovelo do slabljenja privredne aktivnosti, a samim tim i do smanjenja ostalih poreza«, saopštili su iz PKCG. Predstavnici Zajednice opština, koji su takoðe uèestvovali u izradi Analize, smatraju da uvoðenje progresivno oporezivanje predstvlja korak unazad u kreiranju povoljnog poslovnog ambijenta, s obzirom da su efekti koje je dala primjena proporcionalne stope bili veoma dobri. Oni su kazali i da se uvoðenjem progresivnog oporezivanja nepokretnosti ne može postiæi efekat kojim æe se znaèajnije poveæati prihodi po osnovu poreza na nepokretnosti. Postoji, kako tvrde, bojazan da bi uvoðenje veæe stope poreza na nepokretnosti moglo izazvati efekat dodatnog optereæenja poreskih obveznika, naroèito imajuæi u vidu nepostojanje mehanizama naplate prihoda od tog poreza. Iz Zajednice opština su dodali i da je važeæim zakonom djelimièno omoguæena primjena preporuke iz Analize da se progresivna stopa primjenjuje u sluèaju vlasništva nad više sekundarnih objekata. »Ukoliko doðe do uvoðenja progresivne poreske stope za te objekte, takvom rješenju treba dati fleksibilnost na naèin kojim bi se propisala samo moguænost da lokalne samouprave mogu uvesti progresivne stope oporezivanja vlasništva nad više sekundarnih objekata«, saopštili su predstavnici Zajednice opština. Predstavnici Unija poslodavaca (UPCG), kada je rijeè o porezu na nepokretnosti predlažu uvoðenje obraèunskog, odnosno dvojnog kjigovodstva u lokalnim upravama, jer bi se tako obezbijedio uvid u stanje potraživanja, stepen naplate prihoda i doprinijelo transparentnosti rada opština. Oni smatraju i da je važeæa stopa poreza na dohodak graðana meðu najnižim u uporednoj praksi, ali da pozitivne efekte povoljne poreske stope po privredu i državu u znatnoj mjeri poništavaju metodologija obraèuna zarada. »Èinjenica je da u dijelu isplate zarada postoji pojava izbjegavanja prikazivanja ukupnog iznosa plata, odnosno da odreðeni broj preduzeæa jedan njihov dio isplaæuje na legalan naèin, a dugi u gotovini. Ta pojava je neprihvatljiva i za državu, ali i za preduzeæa koja u potpunosti izmiruju svoje obaveze«, ocijenili su iz UPCG. Oni su dodali i da je niska poreska stopa na dobit preduzeæa u Crnoj Gori jedan od osnovnih uslova za privlaèenje prijeko potrebnih stranih direktnih investicija i podsticaj razvoja domaæih firmi. »Ipak, evidentni su problemi u primjeni postojeæih zakonskih rješenja, što ukazuje na potrebu poboljšanja kvaliteta i efikasnosti kontrole poslovanja preduzeæa koja u kontinuitetu ostvaruju negativan poslovni rezultat«, saopštili su iz UPCG. Za Uniju slobodnih sindikata (USSCG) prihvatljiv je pedlog da se do iznalaženja prihvatljivog rješenja, koje bi se zasnivalo na progresivnom oporezivanju dohotka graðana, produži primjene postojeæeg sistema oporezivanje po stopi od devet odsto, odnosno 15 odsto za bruto zarade veæe od 720 EUR. Oni se zalažu i za progresivni sistem oporezivanja, odnosno da se manjim nametima optereti siromasniji sloj graðana, što se nadoknaðuje veæim porezima na one koji imaju više. »Kada je rijeè o oporezivanju nepokretnosti, smatamo da trebalo uraditi nekoliko scenarija kako bi se utvrdili efekti poveæanja prosjeène poreske stope od 0,26 odsto, koja se pojedinaèno po jedinici lokalne samouprave kreæe u rasponu od 0,18 do 0,56 odsto«, naveli su iz USSCG. Ministarstvo finansija je u Analizi predložilo Vladi da do iznalaženja prihvatljivog rješenja, koje bi se eventualno zasnivalo na progresivnom oporezivanju ukupanog dohotka graðana, produži primjenu postojeæeg sistema oporezivanja, èije bi trajanje bilo temporalnog karaktera i definisalo bi se u zavisnosti od ekonomsko-socijalnog ambijenta i trenda kretanja fiskalnih pokazatelja. Na taj naèin bi se, kako je objašnjeno, obezbijedila dalja fiskalna konsolidacija i održivost javnih finansija bez ugrožavanja konkurentosti, predvidljivosti i stabilnosti poreskog sistema sa jedne strane i socijalnog ambijenta sa druge. (kraj) nar/jlb