Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Crna Gora treba da se fokusira na poveæanje izvoza i efikasnosti preduzeæa, kao i restriktivnu politiku zaduživanja da bi zadovoljila ekonomske kriterijume za ulazak u Evropsku i njenu monetarnu uniju, preporuka je crnogorske Centralne banke (CBCG). Autori najnovije radne studije te institucije pod nazivom Uloga CBCG u procesu pristupanja EU ocijenili su da, u postojeæim uslovima, makroekonomski položaj Crne Gore u velikoj mjeri zavisi od mikroekonomske sfere, koja još ne omoguæava razvoj proizvodnje zasnovane na izvozu i jaèanje konkurentske sposobnosti, što se može vidjeti iz visokog deficita u bilansu robne razmjene. Zbog toga je za ispunjavanje ekonomskih kriterijuma za ulazak u EU i Evropsku monetarnu uniju (EMU), koju èini 12 od 25 èlanica ujedinjene Evrope, predloženo da se dalje aktvnosti Crne Gore usmjere na rast izvoza kroz stvaranje ambijenta za privlaèenje investicija i poveæanje domaæe štednje, popravljanje ukupne efikasnosti preduzeæa završetkom privatizacije, restrukturiranjem velikih kompanija i demonopolizacijom, kao i voðenje restriktivne politike zaduživanja kako se ne bi ušlo u zonu visoko zaduženih zemalja. Uz to, CBCG preporuèuje i smanjenje stope nezaposlenosti otvaranjem novih radnih mjesta i davanjem poreskih olakšica za novozaposlene, dovršetak privatizacije i oèuvanje zdravog bankarskog sistema, s ciljem poveæanja konkurencije i sniženja cijena usluga, i aktivnu politiku suzbijanja sive ekonomije sa akcentom na njeno prevoðenje u legalne tokove, što bi dovelo do poveæanja budžetskih prihoda. EMU se smatra krajnjom fazom ekonomskih integracija u EU, odnosno procesom kojim njene èlanice usklaðuju svoje ekonomske i monetarne politike sa krajnjim ciljem usvajanja eura kao zajednièke valute. Iako èlanstvo u EMU, podsjeæaju iz CBCG, nije uslov uèlanjivanja u EU, ono bez njega nije moguæe. Od novih èlanica EU se oèekuje da u doglednom vremenskom periodu pristupe evropskom monetarnom režimu, kao fazi prije pristupanja EMU. Cilj, metode i vremenski okvir EMU razraðeni su Ugovorom iz Mastrihta 1993. godine. Za predstavnike CBCG ispunjenje kriterijuma iz tog ugovora ne predstavlja uslov ulaska Crne Gore u EU, veæ stvaranja stabilnih makroekonomskih uslova za prihvatanje zajednièke valute i postupnog približavanja iznosu dohotka po stanovniku države. Za to je, kako dodaju, neophodno ostvariti visok stepen stabilnosti cijena, odnosno stopu inflacije najviše 1,5 procentni poen veæu od one u tri zemlje EU koje su rekorderi prema njenom niskom iznosu, i eliminisati prekomjeran javni deficit. U prevodu, to znaèi da javni deficit ne smije preæi tri, a ukupan iznos duga tog sekotra 60 odsto bruto domaæeg proizvoda (BDP). Trajno približavanje države EMU mjeri se nivoima dugoroènih kamatnih stopa, èiji nominalni iznos može najviše dva procentna poena biti veæi od prosjeka tri zemlje èlanice sa najnižom inflacijom. Pored toga, dvije godine prije ulaska u EMU treba održavati stabilnost nacionalne valute uz dozvoljene granice fluktuacije. Crna Gora koristi euro i njen jedini realni instrument ekonomske poltike je obavezna rezerva, dok posredno može uticati na iznos kamatne stope preko emisije državnih zapisa. »Uvoðenje evropske monete kao nacionalne valute ne može da bude kraj prilagoðavanja evropskim standardima«, upozoreno je iz CBCG. »Ostvarivanje kriterijuma za èlanstvo u EU zahtijeva nastavak i ubrzanje ekonomskih reformi«. CBCG dodaje da se eurizacija u Crnoj Gori pokazala uspješnom, jer se stopa inflacije približila onoj u EMU. U posljednje vrijeme opadaju i kamatne stope na državne zapise sa najdužim rokom dospijeæa, od 180 dana, iako je pri uporeðivanja kretanja kamata najveæi problem èinjenica da u Crnoj Gori ne postoje hartije od vrijednosti koje emituje država sa dužom roènošæu. Uèešæe budžetskog deficita u BDP se od uvoðenja eura smanjuje i za prošlu godinu je procijenjeno na oko dva odsto, pa æe Crna Gora ispuniti kriterijum koji postavlja EU. Udio javnog, domaæeg i spoljnog, duga je prošle godine smanjen sa 45,7 na procijenjenih 42,5 odsto BDP-a, što u CBCG smatraju prihvatljivim, ali naglašavaju da je potreban oprez pri eventualnom buduæem zaduživanju. Pored ekonomskih kriterijuma, sve zemlje moraju udovoljiti i institucionalnim, koji podrazumijevaju usklaðenost propisa i nezavisnost centralne banke. Na tom polju, kako se navodi u studiji, stvoreni su uslovi za visoku nezavisnost CBCG na putu pridruživanja EU i EMU, ali æe dio odredbi Zakona o njoj biti potrebno dodatno prilagoditi zahtjevima Mastrihtskog sporazuma i statuta Evropske centralne banke. To zahtijeva da se do prijema u EU, Zakonom o CBCG onemoguæi kupovina hartija od vrijednosti njenih èlanica na primarnom tržištu. (kraj) anf/kmh